İş Bulma Teknikleri

Ekonomideki çok hızlı değişimler doğrultusunda, kurumsal yapıya kavuşmuş olan işletmeler için personel istihdam etmek sıradan iş olmaktan çıkarak çok yönlü detaylar içeren Personel politikası haline gelmiştir.

Bu doğrultuda büyük kurumların bünyesinde konuyla ilgili departman yapılanması hayli yaygınlaşmıştır.

Personel politikası olarak karşımıza çıkan bu konuyla ilgili yöneticilerin duyarlılık ve yaklaşımları eskiye göre çok farklı hale gelmiştir. Şirket yönetiminde verimliliğin önemi arttıkça çalışanların verimliliğe katkısı ön plana çıkıyor. O sayede şirket amacına ulaşmada personel katkısının yadsınamayacağı bilinci giderek daha fazla yerleşiyor.

Bu sayede şirketlerin örgütlenme yapısının belirli bir şirket kültürüne dayandırılması ve seçilen elemanların da bu kültür oluşumuna uygun yeterlikte olmasına çalışılıyor. Çünkü uyumlu bir şirket kültürü ile yaratılan imaj neticesinde kurumsal geçerlilik ve saygınlığı edinmek mümkün günümüzde, başarıda onun arkasından geliyor zaten.

Bu nedenle, işletmeler için eleman seçimi giderek daha önemli hale gelirken, kurumsal nitelikte yönetim yapısına kavuşmuş olan firmalar, insan kaynakları departmanları oluşturarak bu sorunu teknik boyutta çözmeye çalışırken, insan kaynakları departmanları, verimli ve başarılı bir firma amacının organizasyona katılan yetenekli elemanların olumlu çabaları ile gerçekleşeceği bilinciyle hareket ediyorlar.

Zira firma için eleman almak yeterli olmayıp, bunların gelecekte performans ve başarılarına bağlı olarak kariyerlerinin de ciddi bir titizlikle planlanması şirket için önem taşımaktadır.

İstihdam konusu böylesi bir boyut kazanınca işe girmekte, işe almakta önemli bir sürece dönüşüyor. Firmaların insan kaynakları veya danışmanlık hizmeti aldıkları kurumlar için olmasa bile iş arayanlar için iş arama ve görüşmeleri çok elemeden geçilen sınav haline dönüşüyor.

Bu yazımı, iş bulma sorunu yaşayan yâda iş değiştirme düşüncesi içerisinde olanlar için yararlı olacak ipuçlarına değinmeye ayırdım. Kariyer beklentisinden, doğru bir imajın yaratılmasına kadar değerleme konusu olan ayrıntıların işlenmesinde yarar gördüm.

1- Amaçların Saptanması

Birey kendi düzeyini belirledikten sonra kendine uygun olan gerçekçi meslek veya iş amaçlarına daha kolay ulaşabilir. Her işi yaparım dönemi geride kaldığına göre bu, bireyin belirli bir mesleğe yönelmesinde iş bulma olanağını etkileyen aşamadır. Amacın belirlenmesinde, kapasite düzeyinin hangi iş dalında başarılı olmaya yeterli ve uygun olduğu önemli anahtar rolünü teşkil etmektedir. Bireyin ne istediğini bilmeden hareketle amacını saptamamış olması iş bulma sürecinde önemli problemler yaratabilir.

Belirli bir amaca yönelik olarak hedef belirlenmesi, doğru iş bulma açısından olduğu kadar gelecekteki kariyer ve aşamalara doğru yoldan ve uygun zamanda ulaşılması açısından da önem taşımaktadır. Çoklarından duymuşuzdur ah ben şimdiki işime değil de şu veya bu işe başlamış olsaydım çok daha fazla olanağa kavuşur, daha fazla kariyer ve başarı elde ederdim diye. İşte başlangıçta amaç saptamanın göz ardı edilmesi gelecekteki olanak ve basamakları bu derece etkilemektedir.

Bireyin belirleyeceği amaçlar gelecekte ona haz verecek konum yaratmalıdır.

Amacı belirlerken Örneğin;

1-Örgüt içi uyum ve organize etme yeteneğiz yüksektir ben orta kademe yönetim kadrosunda bir görev üstlenebilirim diyebilirsiniz.

2- Yâ da ikna kabiliyetime güveniyorum, ayrıca dinamik ve enerjik yapıdayım, piyasa koşullarını iyi analiz ve takip edebilirim satış pazarlama bölümünde yükselme olanakları bulunan bir iş istiyorum diyebilirsiniz.

3- Ben fazla sorumluluk ve öncelik taşıyamam ama verilen görevi en iyi şekilde yaparım anlayışı ile büro içi iş isteyebilirsiniz.

Mesleki amaçları saptarken istenilen işi olanaklar elverdiğince açıkça belirtmek gerekir. Yukarıdaki örneklerde bu açıkça görülmektedir.

Diğer bir konu ise, amacı belirlerken plan yaklaşımını unutmamak gerekir, yani her amacın bir süresi olmalıdır. O halde hangi sürede hangi aşamaya ve kariyere ulaşılmak isteniyorsa bunun süresinin belirlenmesi amaç saptamamın bir parçası olarak düşünülmeli.

2- İşe Başlangıç Düzeyi Ve Kendini Değerlendirme

Mesleki amaç ve bu amaca uygun sürenin belirlenmesinden sonra işe başlama düzeyinin de saptanması gerekir. Mesela üç yıl içerisinde satış pazarlama biriminde yönetici yardımcısı olmayı hedefleyen birinin işin en alt kademesinden başlaması hem yapılacak hataların telafisi açısından hem de firma içerisindeki kademe ve aşamalar üzerinde deneyim geliştirmesi açısından daha uygun olacaktır. Bu aşamaların geçilmesi sırasında kariyer hedefi ve mesleki amaçların gerektirdiği bilgi ve becerinin yanında yönetici adayını diğer çalışanlardan ayıran özelliklerin başında, örgüt içi davranış biçimi ile ast ve üstlerine yansıtacağı kişilik özellikleri gelmektedir ki, bu, ileride üstlenmeyi hedeflediği sorumluluk ve yönetim yükünün güven alt yapısın olacaktır.

İktisadi işletmeler için ortaya çıkan koşullar için çözüm olacak uygulanabilir hiçbir kalıp metot ve yöntem yoktur. Burada en önemlisi edinilen deneyimdir. Farklılık göstermiş olsa bile geçmiş dönemlerde sorunların içinden geçmiş olmak, mücadele etmiş olmak, üst ve astların bu yöndeki deneyimlerinden yararlanmak başarılı olmakta yardımcı olur, bilgiyi kuvvetlendirir, karar verenlere öngörü ve objektiflik olanağı kazandırır. Bu sayede hataları görebilir onlardan kaçınabiliriz. O nedenle deneyim olanağı kazandıracak başlangıçlar ilerideki büyük başarıların hazırlayıcısı olacaktır.

3- Kariyer Planlaması

Kariyer bir amaç ve anlayış ürünü olup, bireyin beşeri yaşamında iş yaşamında yarattığı değişim ve aşama basamaklarını ifade eder. Gerek çalışma yaşamı içerisinde ki biri olsun gerekse iş yaşamının başındaki biri olsun, yada iş yaşamında değişiklik yapmak isteyen bir profesyonel olsun, bir plan yapma gereği her üçü içinde söz konusu olmalıdır. Kariyer planı olmayan birinin işinde yükselmesi, verimli iş üretmesi, iş saygınlığı kazanması mümkün olmayacağı gibi bütün bunların alt yapısını oluşturacak bilgi ve deneyimi edinme azim ve kapasitesini kazanması da mümkün olmayacaktır.

Plan anlayışının benimsenmesi bireyin kim, hangi kapasite ve hangi geçerlikte olduğunu belirleyen gerçeğin ta kendisidir. Kariyer planlaması ve hedefi olmadan birey kendisinin kim ve ne işe yarar biri olduğunu kolay göremez. Birey kariyer planı sayesinde atılım yapma, öngörü geliştirme gibi farklı koşullar içeren stratejileri geliştirip uygulama olanağı bulur.

Plansız iş arama çabaları, amaçsız bir kısır döngü içinde gidip gelir. Çünkü onu istediği iş ortamına götürebilecek stratejilerden yoksun kalacaktır.

Kariyer planlamasında şu unsurları belirleyici kabul edebiliriz.

• Bireyin hangi kariyer aşamasında olduğuna karar vermesi
• Nasıl ve hangi alanda kariyer yapmak istediğine karar vermesi
• Bu isteğine uygun plan yapması ( sektör ve firma seçimi, amaç ve süre belirlemesi gibi)
• Kariyer planlaması başlangıcında bireyin geçmişi, eğitimi, deneyimi ve kullanabileceği araçların belirlenmesi
• İş ararken kariyer hedefleriyle ilgili düşüncesini inanç ve davranışlarına yansıtması

Doğru bir kariyer planlaması olacağı gibi hedefe ulaştıracak bilgi ve deneyimin kazanılmasında itici rol oynayacaktır. Yani hedeflenen aşamaların gerektirdiği deneyim ve bilgi donanımı bu sırada kazanılmış olur. Potansiyeli ne olursa olsun, rastlantılar sonucu elde edeceği işle yetinen biri ile, sınırlarını zorlayarak planladığı kariyer hedefine ulaşan birisi arasındaki fark burada kendini gösterecektir.

Üzerinde durmaya çalıştığımız bu unsurların, iş yaşamına adım atacak bireylerin iş görüşmelerinde sağlayacağı güven ve kazandıracağı olumlu imajın yanı sıra gelecekteki başarı ve kariyerlerinde önemli birer basamak teşkil edeceği inancındayım. Bugün özellikle iktisadi alanda değişik yapı ve kapasitedeki insanları bir birinden ayıran özellik; ortaya koydukları yaratıcılık ve üretkenlik becerisidir.

Bu beceriyi edinmiş olanlar ise; gelecekteki amaçlarını doğru ve iyi saptayarak, kariyer planlamasını yaşam biçimi haline getirip, içinden geçtikleri zamanı deneyim ve bilgi depolama aracı olarak kullanmayı bilen, kısacası hayatını plan doğrultusunda şekillendiren bireylerdir.

İş yaşamında bireysel hedef ve planlamanın önemini kısaca işledikten sonra, iş görüşmelerinde karşılaşılacak sorulardan bazılarını sorarak yazımızı bitirelim.

1- Bana Kendinizi Anlatırmısınız

İş görüşmelerinde, adayın psikolojik profili davranışlarıyla anlaşılmaya çalışılır. Bu sıradaki rahatlık veya tedirginlik adayın çekingen veya atak, tepkili veya uyumlu, aktif veya pasif dayanıklı veya dirençsiz olduğu davranışlarından anlaşılmaya çalışılır. Görüşmede, ses tonu ile sözcüklerin özenli seçilmesi gerekir. Bu sayede konuşma yeteneği konu belirleme ve sözcük seçme gibi söylev yeteneği ilgi çeker.

• Oturuşunuza dikkat edin dik oturun,
• Fazla alçak fazlada yüksek sesle konuşmayın, ses tonu kaygı veya rahatlığınızı ele verir.
• Ses tonunuz monoton olmasın
• Sinirlenme belirtisi göstermeyin
• Konuların dışına çıkmayın
• İfade yeterliğine dikkat edin
• Bakışlarınız özellikle önemlidir
• Sosyal statü ve sembol göstergesi olan giyim kuşam iş ortamına uygun olmalıdır
• Uygun olmayan bir giyim tarzı olumlu izlenim yaratmayacaktır

2- Neden Firmamızda Çalışmak İstiyorsunuz

Bu sorunun içinde adayın firma imajı hakkındaki düşüncesini öğrenme isteği vardır. Ayrıca adayın verilecek işi uzun vadeli sürdürme isteğini anlamak istenecektir. Bu soruya olumlu bilgilerle cevap vermek gerekir.

• Firmanızın iyi bir imajı var böyle bir firmada hazla çalışabilirim
• Firma politikasının çalışanlara yeteneklerini geliştirme fırsatı verdiği için
• Böyle bir işi sevdiğini ve severek yapabileceğini
• Kariyer planlarına uygun olduğu için

3- Son İşinizden Neden Ayrıldınız

Adayın önceki işinde hangi sebeple ayrıldığı hemen hemen bütün firmalar için önemlidir. Burada sebepler çeşitlidir ama en esnek ve olumlu sebeplerden bahsedilmelidir.

• Firmanın çalışanlarına yeterince değer vermediği
• Performans değerlendirmesi yapmadığı
• İkamet edilen yere uzak olması
• Gelişmeye ve yapılanmaya elverişli olmayışı gibi nedenler sayılabilir.

4- Ne Kadar Ücret Talep Ediyorsunuz

Bu soru iş arayan adayın ücret beklentisinin firma için çok yüksek olup olmadığını belirlemek içindir. Bu soru karşısından rakam belirtmek hiçte doğru yaklaşım olmayacaktır. Bunun yerine;

• İşin niteliği ve iş yapma değerime uygun olarak belirlenmiş bir ücret beklentisindeyim
• Firmanızın ücret politikası çerçevesinde doğru bir değerlendirme yapılacağı düşüncesindeyim gibi görüşler belirtilebilir.

5- Sizi Neden Tercih Edelim

Bu soruyu yönelten görüşmeci, adayın kendisi hakkındaki düşüncelerini açığa çıkarmak ister. Bu soruya yanıt verirken adayın tereddüt geçirmesi yetersizlik ve güvensizlik göstergesi sayılır. Bu durumda kesin ifadeler kullanmak gereklidir.

• Uyumlu çalışırım kuralları uygular fayda esasına göre çalışırım
• Çalışma arkadaşlarımla diyalog zorluğu yaşamam
• Çalışma sorumluluğu olan ve işine özen gösteren biriyim
• Yeteneklerimi geliştirir daha fazla sorumluluk üstlenebilirim
• Güvenilir biriyim
• Objektif, tutarlı ve prensipliyim

6- Sorun Çözme Yaklaşımınızı Anlatırmısınız

Bu soru çalışma yaşamına ilişkin düşünce çerçevesinin anlaşılmasına dönüktür. Özellikle kalifiye kademelerde gerek sorun çözme yöntem ve mantığı gerekse firma bütünlüğünü tanıma eğilimi önemli ipuçlarını teşkil eder.

• Sorunları Doğmadan önlemeye çalışırım
• İş planları yaparım
• Koordinasyona titizlik gösteririm
• Gördüğüm aksaklık ve tehlikeleri tespit eder çözümler öneririm
• Uyumlu ilişkiler sürdürmeye gayret ederim gibi cevaplar beklenir

7- Verimlilikten Ne Anlıyorsunuz

Firmaların ve kurumlarında bireyler gibi gelişme varlıklarını devam ettirme amaçları vardır. Bu amaçların gerçekleştirilmesi üretim faktörlerinin verimli kullanılmasına bağlıdır. Bu açıdan iş yaşamındaki her bireyin asgari ölçüde verimlilik anlayışına sahip olması gerekir.

• Zamanı iyi kullanırım işime vaktinde gelirim
• Hammadde mamul ve malzeme israfından kaçınırım
• Kullandığım araç gereç ve her türlü makine tesisi özenli ve dikkatli kullanırım
• Kullandığım araçların teknik özelliklerine ilişkin bilgileri öğrenir kullanım kolaylığı edinirim
• Yeni fikirler geliştiririm

8- Güçlü Ve Zayıf Yanlarınız Nelerdir

Bu soru, edinilmiş yeteneklerin sergilenmesi içindir. Burada zayıf yanlardan ziyade güçlü yanlar sıralanmalıdır.

• Profesyonel anlayış
• Özgüven
• Başkalarına saygı ile hakkaniyet duygusu
• Yetenek
• Hırs
• Başarma hazzı
• Yaratma haz ve arzusu

9- Kişiliğinizi Tanımlayan Dört Sözcük Nelerdir

Bu soruya verilecek cevaplar aşağıdaki sözcüklerden oluşturulmalıdır.

• Dürüst
• Güvenilir
• Uyumlu
• Enerjik
• Çalışkan
• Ölçülü
• Duyarlı
• Saygılı

10- Hedefleriniz Nelerdir

Bu soru hem firma içindeki pozisyon hedefinizi anlamak için hem de çalışma süresiyle ilgili ipuçlarını belirlemek içindir. Yöneticinin amacı, adayın işi geçici veya sürekli görüp görmediğini anlamaktır. Burada çalışma isteği ile gelecekte iş yeri politika ve değerlendirmelere uygun olarak kariyer edinme isteği ortaya konulmalıdır.

11- Ekip Çalışmasından Neyi Anlıyorsunuz

Burada yetenekli ve başkalarıyla kolay anlaşabilme kapasitesine sahip olduğu belirtilmelidir. Başkalarının çalışmalarına olumlu katkı yapmanın önemi belirtilebilir.

Doc. Dr. Feyzullah AYADENK